เรื่องราวของ "คุณลุง" คนหนึ่ง
ที่คิดว่าจะบังคับให้ทุกคน ทุกสิ่ง ทุกอย่างอยู่ใต้อาณัติของตัวเองได้ตลอดไป
ด้วยอารมณ์โมโหร้ายและการใช้กำลัง
เดือนแห่งหนังสือต้านเผด็จการ
เดือนแห่งการรีวิวหนังสือเด็กธีม "ต้านเผด็จการ" นี้ ตาลได้แรงบันดาลใจมาจากการอ่านข่าวการเมืองหลาย ๆ ข่าวที่ผ่านมา เกี่ยวกับประเทศ ๆ หนึ่งที่ปกครองโดยคุณลุงผู้มีไอเดียว่าตัวเองจะเป็นเจ้าของทุกสิ่งทุกอย่างได้ ประเทศของคนอื่นก็จะเอามาเป็นของตัวเอง (เอ หรือจะไม่ได้มีแค่ประเทศเดียวนะ?)
ที่ผ่านมามีหนังสือเด็กมากมาย (ในต่างประเทศ) นะคะ ที่จัดทำขึ้นมาเพื่อชี้ให้ประชาชนทั้งเด็กและผู้ใหญ่ ได้เห็นความอยุติธรรมของผู้มีอำนาจในสังคม โดยเฉพาะพวกผู้นำประเทศ ทหาร นักการเมืองต่าง ๆ ใครบอกว่าหนังสือเด็กต้องละมุนละไม เรียบร้อย...
ไม่ค่ะ ขอค้านดัง ๆ ว่าหนังสือเด็กเนี่ยแหละ ที่จะสร้างคนรุ่นใหม่ที่กล้าพูดในสิ่งที่คิด กล้ารับฟังความเห็นต่าง และกล้าทำในสิ่งที่ถูกต้อง
หากต้องการเปลี่ยนแปลงประเทศ เราต้องเริ่มที่เด็กและครอบครัวนี่แหละค่ะ!
โอเค บ่นเสร็จละ กลับเข้าโหมดรีวิว
หรือโลกเรานี้ จะเต็มไปด้วยคุณลุงที่ต้องการนู่นนี่ไม่รู้จักพอ
วันนี้ตาลอ่านข่าวแล้วก็นึกถึงหนังสือภาพสำหรับเด็ก (และผู้ใหญ่) เล่มหนึ่ง ชื่อ ชะตากรรมของเฟาส์โต้ (The Fate of Fausto) เขียนและวาดโดยคุณ Oliver Jeffers นักเขียนหนังสือเด็กผู้โด่งดัง ที่มีผลงานหนังสือภาพขายดี เนื้อหาลึกซึ้งมาแล้วหลายเล่มค่ะ เช่น What We'll Build, Here We Are, The Day the Crayons Quit ฯลฯ โดยหนังสือเล่มนี้เป็นเรื่องแรกที่เขาใช้เทคนิคภาพพิมพ์หิน (lithography) ผสมกับการลงสีแบบมินิมอล ที่ขับเน้นความกว้างใหญ่ไพศาลของโลก ที่คุณลุงเฟาส์โต้ผู้บ้าอำนาจแกต้องการจะครอบครองค่ะ
ดูกรรมวิธีการสร้างภาพประกอบของหนังสือเล่มนี้ได้ที่คลิปนี้ค่ะ
"ชะตากรรมของเฟาส์โต้" เล่าเรื่องของ เฟาส์โต้ คุณลุงผู้ดีคนหนึ่งที่เชื่อว่าทุกสิ่งบนโลกนี้เป็นของตน
ลุงเฟาส์โต้ผู้เย่อหยิ่ง
คุณลุงออกไปในโลกกว้างเพื่อระรานบังคับต้นไม้ใบหญ้า สัตว์ต่าง ๆ และป่าเขาให้มาเป็นของของตัวเอง
บังคับเขาไปทั่ว
ถ้าใครไม่ยอมแต่โดยดี คุณลุงก็จะโมโหอาละวาด บันดาลโทสะ จนไม่ว่าใครก็ทนดูทนฟังต่อไปไม่ไหว ขนาดภูเขาลูกใหญ่ ๆ เจอตาลุงเฟาส์โต้ตบเท้าด่าแว้ด ๆ แจ๊ด ๆ เข้าไปก็ต้องสยบยอม
เฟาส์โต้แผลงฤทธิ์
ไปไหนมาไหนทุกอย่างก็สยบให้
จนกระทั่งเฟาส์โต้มาถึงมหาสมุทรไพศาล และเตรียมประกาศศักดาอีกครั้ง...
แต่คราวนี้ มหาสมุทรไม่ตอบโต้อย่างที่คนอื่น ๆ ทำ
มันเงียบ สงบ และทำให้คนอย่างเฟาส์โต้รู้สึกตัวเล็กจิ๋ว
เฟาส์โต้ตะโกนแล้วตะโกนอีก ในที่สุดมหาสมุทรก็เอ่ยขึ้น
"เธอไม่ได้เป็นเจ้าของฉัน"
"ผิดแล้ว เธอเป็น" เฟาส์โต้กล่าวอย่างกระหยิ่มใจ
"เธอจะเป็นเจ้าของฉันได้อย่างไร เธอไม่ได้รักฉันด้วยซ้ำ" มหาสมุทรเอ่ย
"เธอพูดผิดอีกแล้ว ฉันรักเธอนะ รักมาก ๆ ด้วย" เฟาส์โต้โกหกหน้าตาย
"เธอไม่เข้าใจฉันเลยด้วยซ้ำ"
"ผิดเป็นครั้งที่สาม ฉันเข้าใจเธอมาก ๆ และจะแสดงให้เธอเห็นเอง"
เฟาส์โต้หมดความอดทน
"ฉันจะกระทืบเท้าลงบนตัวเธอ แล้วก็จะตวาดใส่ดัง ๆ ทีนี้เธอก็จะได้รู้ว่าใครเป็นนาย!"
มหาสมุทรปล่อยให้ลุงเฟาส์โต้โมโหร้ายทำตามที่เขาต้องการ
พอจะเดาได้ไหมคะว่าเกิดอะไรขึ้นต่อไป...
ตุ๋ม...
หลังจากที่เฟาส์โต้หายไป ทุกอย่างที่เขาเคยเป็นเจ้าของก็ใช้ชีวิตกันต่อไปตามปกติ ราวกับว่าเขาไม่เคยได้มีตัวตนหรือม่ีความสำคัญกับใครเลย...
หนังสือรางวัลที่มีที่มาจากตำนานโบราณ
หนังสือเรื่อง ชะตากรรมของเฟาส์โต้ ได้รับความนิยมอย่างมากตอนที่ตีพิมพ์ออกมาครั้งแรกในปี 2019 ได้รับรางวัล A TIME Best Children’s Book of 2019 และ A Chicago Public Library 2019 Best of the Best Book ทั้งยังได้รับการแปลไปในหลายภาษา
แต่จริง ๆ แล้วเรื่องของ เฟาส์โต้ ไม่ใช่เรื่องใหม่ แต่ได้รับแรงบันดาลใจมาจากตำนานพื้นบ้านเยอรมนีเกี่ยวกับชายชื่อ Faust ซึ่งมีที่มาจากบุคคลจริงในประวัติศาสตร์ชื่อ Johann Georg Faust (มีชีวิตในราว ๆ ค.ศ. 1480–1540)
Faust และปีศาจ
ตำนานเก่าแก่นี้มีอยู่ว่า ชายคนหนึ่งนามว่า Faust ได้ทำสัญญากับปีศาจเพื่อแลกดวงวิญญาณของตัวเอง กับความรู้และความสุขทางโลกอย่างไร้ขีดจำกัด
เรื่องราวของเขาถูกเล่าขานในวรรณกรรมมากมายในโลกตะวันตก และคำว่า "Faustian" ก็กลายเป็นคำวิเศษณ์ (adjective) ที่หมายความเป็นนัยถึงการสละความเจริญทางจิตวิญญาณ เพื่อให้ได้มาซึ่งอำนาจ ความรู้ และความรุ่งเรืองทางวัตถุ
เทคนิคภาพพิมพ์ของหนังสือเล่มนี้ ก็เป็นการอ้างอิงถึงที่มาแรงบันดาลใจของเรื่อง จากตำนานพื้นบ้านและวรรณกรรมในยุคกลาง ซึ่งมักจะตีพิมพ์ด้วยเทคนิคภาพพิมพ์หินแบบเดียวกัน
เนื้อหาลึกซึ้ง ที่ตีความได้หลายแง่มุม
ชะตากรรมของเฟาส์โต้ หลัก ๆ แล้วพูดถึงความละโมบไม่มีที่สิ้นสุด แต่รายละเอียดหลาย ๆ อย่างในภาพประกอบทำให้คนตีความความโลภนี้ไปได้ไหนหลายทาง เช่น ตัวละครผู้ดีอังกฤษ อาจสื่อถึงลัทธิล่าอาณานิคม คุณโอลิเวอร์เองเป็นชาวไอริช และไอร์แลนด์เนี่ยแหละที่เป็นเมืองขึ้นแรก ๆ ของอังกฤษ คนไอริชในอดีตถูกต้อนไปใช้แรงงานที่อาณานิคมใหม่ในอเมริกา และถูกปฏิบัติไม่ต่างอะไรจากทาสในยุคล่าอาณานิคมต่อ ๆ มา
ความพยายามของลุงในการเป็นเจ้าของภูเขาแม่น้ำลำธาร ก็อาจจะหมายถึงการที่มนุษย์พยายามจะเป็นเจ้าของ ควบคุม ใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ แต่ในที่สุดแล้ว ความโอหังนี้เองจะพามนุษยชาติไปสูจุดจบไม่ต่างอะไรกับเฟาสโต้ที่จมหายไปกับสายน้ำ
มาดนักธุรกิจร่ำรวยของเฟาส์โต้ ยังอาจสื่อถึง ลัทธิทุนนิยม ที่กำลังแผ่เข้าควบคุมทุกสิ่งอย่างในโลกนี้ และมองธรรมชาติและชีวิตเป็นเพียงปัจจัยการผลิตเท่านั้น
ส่วนการแสดงอากัปกิริยาบ้าอำนาจ โป้ปดหน้าตาย เอะอะก็จะตวาด จะด่าทอ ใช้ความรุนแรงแบบไม่เห็นหัวใคร ก็ยังสามารถเชื่อมโยงได้กับเหล่าผู้มีอำนาจและทรราชย์ทั้งหลาย ที่รู้จักเพียงแค่การใช้กำลังและคำลวงในการเอาของของคนอื่นมาเป็นของตัวเอง เพื่อสนองความเห็นแก่ตัวก็เท่านั้น...
แล้วเพื่อน ๆ ละคะ คิดว่าหนังสือเด็กเล่มนี้สื่อถึงอะไรบ้าง?
เขียนมาเล่าให้ฟังบ้างนะคะ
*บทความนี้ตีพิมพ์ในเฟสบุ๊กเพจ Children's Books Out There ที่นี่
อ้างอิง
อ้างอิงภาพจาก https://imaginarypages.com/the-fate-of-fausto/
Comentarios